Arie, jouw kinderen deden dat natuurlijk niet. Want wij zijn geen apen.
Apenzuigelingen goed in na-apen
Wat baby’s van mensen en chimps kunnen, kunnen resusaapjes ook
Pasgeboren resusaapjes imiteren menselijke gebaren. Steek je tong uit, en het kleine aapje doet het precies na. Daarmee is imitatiegedrag van pasgeborenen niet langer het exclusieve domein van mensen en mensapen.
Drie dagen oude resusaapjes (Macaca mulatta) kopiëren de gebaren en gezichtsuitdrukkingen van een menselijke experimentator. Dat blijkt uit onderzoek van Italiaanse en Amerikaanse gedragsbiologen, neurologen en psychologen onder leiding van Pier Ferrari van de universiteit van Parma. De onderzoekers publiceren hun resultaten in het zojuist verschenen septembernummer van het gratis te lezen vakblad PLOS Biology.
Dat menselijke baby’s goede imitators zijn was al langer bekend. In 1977 ontdekten de Amerikaanse psychologen Andrew Meltzoff en Keith Moore van de University of Washington dat twee tot drie weken oude kinderen in staat zijn gezichtsuitdrukkingen van volwassenen te imiteren. Mond openen, tong uitsteken, lippen tuiten en de handen openen, het wordt allemaal keurig nagedaan door pasgeborenen. Omdat dit gedrag al onmiddellijk na de geboorte optreedt, moet het wel aangeboren zijn.
Lange tijd is gedacht dat dit een unieke eigenschap was voor menselijke baby’s, totdat enkele jaren geleden bleek dat ook heel jonge chimpansees dit soort gebaren nadeden. Aanvankelijk wierpen sceptici nog tegen dat dit effect alleen gezien werd bij chimpbaby’s die bij mensen opgroeiden. Maar nadat Japanse onderzoekers twee jaar geleden lieten zien dat het kopieergedrag ook bestond bij twee jonge chimpansees die door hun eigen moeder werden grootgebracht, verstomde die kritiek.
En nu is de grens nog verder gaan schuiven: ook buiten de mensapen blijkt neonatale imitatie te bestaan. Het gedrag is mogelijk al meer dan 25 miljoen jaar geleden in de evolutie ontstaan. Dat is het moment waarop de evolutionaire lijnen van de resusaap en de mens splitsten.
De nieuwe ontdekking is van belang voor de juiste interpretatie van de functie van imitatiegedrag bij zuigelingen. Onderzoekers opperden eerder dat het zuigelingen kan helpen individuen te herkennen of dat het volwassenen kan verleiden meer zorg te besteden aan de zuigeling, doordat het imitatiegedrag meer aandacht trekt dan bijvoorbeeld huilen. In een breder verband wordt het belang van imitatie bij zuigelingen ook wel verklaard als een uitstekende methode om ervaringen en vaardigheden van een oudere generatie over te dragen op een jongere.
De onderzoekers van het Italiaans-Amerikaanse team denken dat het gedrag bij resusapen vooral fungeert als ‘sociale smeerolie’. Het smakken met de lippen is een belangrijk gebaar onder makaken die elkaar zo duidelijk maken dat zij vriendschappelijke bedoelingen hebben. Het gebaar wordt veel gemaakt tijdens het elkaar naderen van twee resusapen en tijdens het vlooien. Jonge resusapen leren dit belangrijke gedrag door het te kopiëren van hun moeder. Het team van onderzoekers heeft het lipsmakgedrag inderdaad waargenomen tijdens de interactie van een moeder met haar jong. Dit was in een semi-natuurlijke omgeving, waarbij de dieren op een groot buitenterrein in een sociale groep leefden.
Eerder onderzoek van Ferrari had al aangetoond dat resusapen net als mensen en mensapen zogeheten ‘spiegelneuronen’ bezitten. Dit zijn motorische zenuwcellen die actief worden bij het zien van bewegingen door anderen. De onderzoekers wisten al dat de ‘bedrading’ aanwezig was en hebben nu het bijbehorende gedrag aangetoond.
Dat het zo lang onontdekt bleef, komt wellicht doordat de gevoelige periode voor imitatie bij jonge resusaapjes heel kort is. Bij aapjes van een week oud werd het imitatiegedrag al zwak en bij een leeftijd van twee weken was het geheel verdwenen. Bij mensen duurt de periode twee tot drie maanden, bij chimps ruim twee maanden.